«مهرداد فرید» که آخرین فیلمش با محوریت قصه‌های زیارت در سال95 ساخته شده، معتقد است نهادهای فرهنگی متولی باید دست دوستی به فیلمسازان علاقه‌مند در این حوزه مضمونی بدهند. با کارگردان فیلم «دعوت‌نامه» که اثرش درباره مرد درمانده‌ای است که از زائران امام رضا(ع) جیب‌بری می‌کند و درگیر ماجراهایی می‌شود درباره دلایل کمبود فیلم‌هایی با مضمون حرم امام رضا(ع) و زیارت گفت‌وگو کردیم که می‌خوانید.
در این سال‌ها، فیلم‌هایی که مختصات جغرافیایی و عاطفی آن‌ها مربوط به مشهد و حرم امام رضا(ع) باشد کم ساخته شده است چرا فیلمسازان سراغ چنین موضوعاتی نمی‌روند؟
فیلمسازان در بخش خصوصی به موضوع عرضه و تقاضا و انبوه مخاطب فکر می‌کنند و به دلیل اینکه موضوعات مذهبی از حساسیت بالایی برخوردار است و بخش حکومت- دولت هم روی آن اعمال نظر دارد، قاعدتاً عطای تولید اثر با این مضامین را به لقایش می‌بخشند. فیلمساز را در پرداخت سینمایی روی این موضوعات حساس، محدود می‌کنند. کارشناسان متعددی از سوی نهادهای حکومتی و دولتی چون خودشان را صاحبنظر می‌دانند، اعمال سلیقه می‌کنند و دست فیلمساز را در پرورش سوژه و قصه می‌بندند. فیلمساز هم می‌گوید اگر دست ما برای فیلم‌سازی باز نیست، از بودجه‌های عمومی و دولتی هزینه کنید تا فیلمی مد نظر شما ساخته شود اگر هم قرار است فیلمی را مد نظر خودمان بسازیم باید دستمان را در ساخت اثر باز بگذارید. اگر آزادی عمل و استقلال رأی در ایده‌پردازی نباشد فیلمسازان سراغ چنین موضوعات حساسی نمی‌روند.
این دخالت و اعمال نظر از سوی مسئولان فرهنگی و سینمایی است یا ممکن است از سوی نهادهایی باشد که چندان ارتباطی به حوزه سینما ندارند؟
هر فیلم‌نامه‌ای برای ساخت باید از سازمان سینمایی، پروانه ساخت بگیرد، شورای پروانه ساخت هم وقتی می‌بیند فیلم‌نامه‌ای موضوع مذهبی دارد، اعمال نظرات سختگیرانه‌تری روی محتوا می‌کند. فیلمساز هم که می‌بیند آزادی عملش در این حوزه مثل سوژه‌های دیگر نیست، قاعدتاً سمت چنین موضوعاتی نمی‌رود مگر اینکه از سوی نهاد دولتی یا عمومی خاصی به او سفارش ساخت اثر بدهند، نهادهایی مانند بنیاد فارابی یا آستان قدس رضوی باید پای کار بیایند و چنین موضوعاتی را از منظر خودشان به فیلمسازان پیشنهاد بدهند تا فیلم بسازند. تا وقتی آشتی و دوستی بین نهادهای حمایتگر و اهل سینما اتفاق نیفتد، قاعدتاً این چرخ تسهیل نمی‌شود. بسیاری از فیلمسازان مایل هستند در این زمینه کار کنند اما در صورتی که شرایط مناسب ایجاد شود و دست فیلمساز را برای پرداخت به موضوعات باز بگذارند تا این فیلم‌ها در سینما مخاطب پیدا کند.
در دوره‌ای بنیاد فارابی این کار را کرد و سه‌گانه رسول صدرعاملی با سفارش همین نهاد ساخته شد ولی پس از آن به جز فیلم «بدون قرار قبلی» بهروز شعیبی، دیگر سراغ تولیداتی در این حوزه مضمونی نرفت، دلیلش را چه می‌دانید؟
مدیران فارابی باید پاسخ دهند که چرا به این موضوع کم‌توجهی شده است. این نقد به بنیاد فارابی وارد است که چرا روی حوزه خاصی متوقف شده و سراغ تولید آثاری با مضامین دینی و رضوی نمی‌رود؟ مسئولان وقت آن بایستی در این باره پاسخگو باشند.
در جایی گفته بودید قصه‌های امروز متفاوت از چند سال پیش است و اگر قرار باشد امروز فیلمی همچون «دعوت‌نامه» را در جغرافیای حرم مطهر و قصه زائران حضرت رضا(ع) بسازید، متفاوت‌تر خواهد بود، جنس قصه‌های زیارت امروز با گذشته چه فرقی کرده است؟
به نظرم ذائقه تماشاگر امروز سینما هم تغییر کرده و توقعاتشان درباره سینما و سرگرمی متفاوت شده است، دیگر نمی‌شود با روش‌های گذشته، مردم را به سینما کشاند. شاید لازم باشد هم فیلمسازان و هم سیاست‌گذاران حوزه فرهنگی با تحولات مردم جلو بیایند و عقب نمانند چون اگر عقب بمانند تولیدات فرهنگیشان مورد استفاده مردم قرار نمی‌گیرد. البته فیلمسازان سعی می‌کنند متناسب با ذائقه مخاطبان پیش بروند ولی موانع خیلی زیاد است و دستشان برای تولید، بسته.
با توجه به گیشه کمدی‌پسند سینمای ایران، فیلم‌هایی با موضوعات مذهبی و باورهای عامه، حتی اگر گیشه هم نداشته باشند به عنوان یک سند در آرشیو تصویری نباید ساخته شوند؟
به نظرم ساخت اثر برای ثبت در آرشیو تصویری، وظیفه بخش خصوصی نیست. سرمایه‌گذار در بخش خصوصی به دنبال انتفاع مالی است، نمی‌توان به بخش خصوصی گفت فیلم بساز و به گیشه فکر نکن! ساخت چنین آثاری در حیطه وظایف بنیادهای فرهنگی دولتی و حکومتی است که به بودجه‌های عمومی وصل هستند. ضمن اینکه در ساخت آثار سفارشی هم باید سعه صدر داشته باشند و با فیلمساز به تعامل و فهم مشترک برسند.
نگاه کلید اسراری به حوزه‌هایی با تم مذهبی ممکن است اثر را در دام شعارزدگی بیندازد، آیا فیلم‌نامه‌های خوبی درباره موضوعات مذهبی داریم که شعاری نباشد؟
به نظرم فیلم‌نامه‌نویس‌های ما مهارت کافی برای نوشتن فیلم‌نامه‌های درست، کامل، سنجیده و متناسب با ذائقه مخاطب امروز را دارند. متأسفانه قید و بندهای زیادی که وجود دارد امکان ساخت چنین فیلم‌نامه‌هایی را نمی‌دهد. تا زمانی که بخش متولی این امر یعنی نهادهای فرهنگی دولتی و عمومی دست دوستی به فیلمسازان ندهند، در بر همین پاشنه می‌چرخد و اثری تولید نمی‌شود. فیلمسازان وقتی به سراغ چنین موضوعاتی می‌آیند به در بسته می‌خورند. تا فیلمساز مطمئن نشود که ارتباط دوستانه‌ای از سوی نهادهای متولی وجود دارد، سراغ چنین موضوعاتی نمی‌رود با اینکه حوزه علاقه‌مندی بسیاری از فیلمسازان است. واعظان در منبرهایشان از فیلمسازان انتقاد می‌کنند که چرا سراغ ساخت آثاری با مضامین مذهبی نمی‌روید، از سوی دیگر وقتی می‌آییم با در بسته مواجه می‌شویم و ما را راه نمی‌دهند! اگر قرار باشد رویه همین باشد و فقط پشت تریبون‌ها از فقر تولید آثار مذهبی و رضوی بگویند در حالی که در را به روی کارگردان‌ها بسته‌اند، اتفاق مثبتی رخ نمی‌دهد در حالی که اگر درها را باز بگذارند و از ما برای ساخت فیلم دعوت به همکاری کنند دعوتشان را قبول می‌کنیم. بایستی فیلمسازانی را که اثری درباره امام رضا(ع) ساخته‌اند دعوت کنند، از آن‌ها ایده‌های جدید بخواهند و برای ساخت فیلم کمکشان کنند.
نظر شما